อีกมุมหนึ่งของความคิด จากเรื่อง สี่แผ่นดิน

       หากใครจำได้  เราเคยเล่าให้ฟังว่าเราไปย้อนดูเรื่องสี่แผ่นดินอีกครั้งหนึ่ง  เป็นเวอร์ชั่นที่คุณอุ้ม
 สิริยากรเล่นเป็นแม่พลอย...

     
       ตอนนี้ยังดูอยู่ค่ะ  ยังไม่จบ  กำลังดูถึงตอนที่ตาอ๊อด  ลูกชายคนที่สามจบกลับมาจากเมืองนอก

       เล่าความหลังหน่อยดีกว่า  สี่แผ่นดินเป็นเรื่องของแม่พลอย  ซึ่งมีชีวิตอยู่ระหว่างการครองราชย์ของพระมหากษัตริย์ไทยสี่พระองค์คือ  รัชกาลที่ห้า  รัชกาลที่หก  รัชกาลที่เจ็ด  และรัชกาลที่แปด



       เมื่อครั้งเขียนถึงคราวแรก  เราดูสี่แผ่นดินถึงตอนที่แม่พลอยพบกับคุณเปรมครั้งแรก  ตอนนี้  แม่พลอยแต่งงานกับคุณเปรมแล้ว  มีลูกแล้วสี่คน  จริงๆต้องบอกว่ามีสามคน  เป็นลูกแม่พลอยสาม  และลูกติดของคุณเปรมที่เกิดจากคนใช้ก่อนมาเจอแม่พลอยอีกหนึ่ง  แต่แม่พลอยก็เลี้ยงเป็นลูกและรักดังลูกตัวเอง  และตัวลูกเองก็รักแม่พลอยมาก

       ตอนนี้ลูกๆโตเป็นหนุ่มเป็นสาวกันแล้ว  คุณเปรมเอง  แม้จะวีนบางครั้ง  ไม่ค่อยฟังแม่พลอยบางหน  ชอบสมาคมไม่กลับบ้านกลับช่องบางครั้ง  แถมยังเคยมีลูกมาก่อนด้วย  แต่ส่วนดีสองอย่างของคุณเปรมคือตั้งแต่พบแม่พลอยก็รักและซื่อสัตย์กับแม่พลอยคนเดียว  แม้แม่พลอยจะยุให้มีเมียน้อยก็ไม่ยอมมี

       ข้อดีอีกข้อหนึ่งคือตั้งใจทำงาน  ตอนนี้ได้ยศเป็นพระยาแล้วนะ  แม่พลอยเลยได้เลื่อนขั้นเป็นคุณหญิงตามระเบียบ...(ว่าแต่ ทำไมเรารู้สึกว่าในบทประพันธ์คุณเปรมเป็นเจ้าพระยาหว่า...หรือเราจำผิด?)
       ...สอดคล้องกับหลักการที่ว่า  "สามีเป็นฉัตรแก้วกั้นกลางเกศ  งามหน้างามเนตรทุกเวลา"  ดีแท้



       กลับมาเรื่องลูกๆของแม่พลอยกันดีกว่า  รวมเบ็ดเสร็จแล้ว  ต้องถือว่าแม่พลอยมีลูกสี่คน  คือ


  1.  ตาอ้น  ซึ่งเป็นลูกติดของคุณเปรมที่เกิดกับคนใช้  แต่ทั้งตาอ้นและแม่พลอยก็รักกันดั่งแม่ลูกในสายเลือด  อ้นเป็นทหาร  มีนิสัยสุภาพ  เรียบร้อย  ดูสงบเสงี่ยมและเจียมตัว  อ้นสนิทกับพลอยและมักหาเวลามาเยี่ยมพลอยเสมอๆ  คำพูดติดปากของอ้นเวลาพูดกับพลอยที่ทำคนชมคนอ่านเพ้อกันทั้งบางคือ  "ทูนหัวของลูก"    

       และเราว่า  สาเหตุหนึ่งที่อ้นกับพลอยสนิทกันเป็นเพราะทั้งคู่มีความเป็นอนุรักษ์นิยมเหมือนๆกัน  จะเห็นชัดเจนในตอนที่(ขอสปอยหน่อยนะ)เกิดการรัฐประหารเปลี่ยนแปลงการปกครองโดยอั้นและพรรคพวก  อ้นอยู่ฝ่ายทหารซึ่งเข้าต่อสู้ขัดขวาง  และแน่นอน  แพ้และถูกจับเข้าคุก  ข้อหานักโทษการเมืองหรือกบฎก็แล้วแต่เถอะ...


  2.  ตาอั้น  ลูกโดยสายโลหิตคนแรกของพลอย  อั้นจบการศึกษาด้านกฎหมายจากประเทศฝรั่งเศสและเข้าทำงานในกระทรวงยุติธรรม  อั้นมีนิสัยรั้น  กล้าพูดกล้าถาม  ปากร้าย  หัวสมัยใหม่และกระเดียดไปทางฝรั่ง  มั่นใจในตัวเอง  และต่อมา  อั้นเป็นหนึ่งในคณะล้มล้างการปกครองในสมัยรัชกาลที่เจ็ด  (คือ  เรื่องนี้สร้างเป็นเส้นขนานของประวัติศาสตร์ไทยค่ะ  เหตุการณ์สำคัญๆในไทย  ณ  ขณะนั้นจะถูกใส่ลงไปในเรื่องด้วย  รวมไปถึงใส่ตัวละครหลักๆลงไปในแต่ละฝ่ายด้วย)

       ตาอั้นเป็นหนึ่งในตัวละครที่คนดูและคนอ่านเกลียดหรือหมั่นไส้ที่สุดในเรื่อง  แต่เราว่าจริงๆอั้นนั้นมีข้อดีอยู่เหมือนกัน


  3.  ตาอ๊อด  ลูกคนที่สามของบ้าน  ตาอ๊อดจบการศึกษาจากมหาวิทยาลัยอ๊อกฟอร์ด(ลูกพลอยเรียนเก่งมากนะฮะ)  คณะอักษรศาสตร์  ตอนที่ดูอยู่นี่เพิ่งกลับมา  ลักษณะนิสัยคือเป็นคนเรื่อยๆ  เฉื่อยๆ  รักสบาย  ปากหวาน  เอาใจคนเก่ง
       ........และ  อายุสั้น  (สปอยอีก  หุหุ)


  4.  ประไพ  ลูกสาวคนสุดท้องของบ้าน  เพิ่งจบการศึกษาชั้นมัธยมและคุณเปรมไม่ได้ให้เรียนต่อเพราะเหตุผลว่า  "ก็ผู้หญิงน่ะ"  (ชั้นพยายามจะไม่อะไรกับค่านิยมโบราณนะ....ฮึ่ม)  ประไพมีหน้าตาสะสวยเหมือนแม่  เอาแต่ใจ  ขี้งอน  โมโหร้าย  จะสนิทกับอั้นมากกว่าพี่น้องคนอื่น

      เอาง่ายๆ  ลูกคนที่หนึ่งกับคนที่สามสนิทกัน  และคนที่สองสนิทกับคนที่สี่


         ความคิดเองเออเองตอนอ่านเรื่องนี้ของเราตรงกับคอมเม้นท์ต่างๆในยูทูป  (ค่ะ  ดูไปอ่านคอมเม้นไปด้วย  สนุกดี)  นั่นคือ  คนดู(และคนอ่านคือเรา)จะชอบอ้นกับอ๊อด  และไม่ชอบประไพกับอั้น  ว่าแรงๆว่าไม่งามบ้าง(ส่วนของประไพ)  ยิ่งอั้นนี่หนักเลย  สารพัดสารพัน  เอาแต่ใจบ้าง  โลกแคบไม่ฟังคนอื่นบ้าง  หนักเข้าก็ว่า  เลว  ไปเลย....



       คือ  เรายอมรับว่า....อั้น  ทำตัว.........ควรค่าแก่การถูกเกลียดไม่น้อยนะ  แต่เรายังเห็นเหมือนกับคอมเม้นส่วนน้อยของยูทูปที่ว่า  อั้นไม่ใช่คนเลว  อย่างน้อยก็ไม่ได้เลวที่สุดจนเกินจะทน


       เหตุผลข้อแรกมาจากถ้อยความในจดหมายที่อั้นเขียนถึงพ่อแม่เสมอ  ซึ่งมีใจความว่า  อั้นจะพยายามเรียนให้สำเร็จเร็วๆ  จะได้นำความรู้ที่ตนมีมาพัฒนาประเทศของเรา  และถึงแม้ว่า  ในที่สุด  อั้นจะดูเป็นตัวร้ายในสายตาทุกคนเมื่อเป็นส่วนหนึ่งของการปฏิวัติก็ตาม  แต่เรายังรู้สึกว่า  เจตนาตั้งตนในตอนแรกของอั้นน่ะ  ดีนะ  ที่ตั้งใจจะทำให้ประเทศของตนพัฒนาไปทัดเทียมประเทศที่ตนไปศึกษาเล่าเรียนมา

       ถึงแม้ว่า  ผลลัพธ์ที่ออกมา  อาจจะไม่ค่อยโสภาสถาพร  ดังที่ความคิดตั้งต้นดังกล่าวหวังไว้  ก็ตาม...  (พยายามมากนะเนี่ยที่จะไม่แตะการเมือง -_-)


       เหตุผลที่สอง  จากที่อ่านและดู  ข้อดีข้อหนึ่งของอั้นคือ  อั้นเคารพผู้ใหญ่ในครอบครัวมากนะ  เจอพ่อแม่  ญาติ  ก็ไหว้  ย่าจะลุกเดินก็ช่วยประคอง  และที่สำคัญที่สัมผัสได้คือ

       'อั้นรักแม่มาก'  แม้ตามเรื่องแล้ว  แม่ดูจะรักอั้นน้อยกว่าลูกคนอื่นก็ตาม

       ฉากนึงที่เราประทับใจมากตอนที่ดูเวอร์ชั่นนี้  คือฉากที่อั้นกลับมาจากฝรั่งเศส  เดินลงจากเรือมาหยุดหน้าครอบครัวของตัวเอง  แล้วเดินมาหาพลอย  มองพลอยด้วยสายตาที่สื่อว่า  "คิดถึงแม่นะ"  แล้วเดินเข้ามาไหว้  กอดพลอย  และปล่อยให้พลอยกอดพร้อมบอกว่า  "อั้นกลับมาแล้วแม่  และอั้นจะไม่ไปไหนอีกแล้ว"

       ยังไงก็เกลียดไม่ลงอ่ะ  ฉากนี้  จริงๆนะ

       อ่อ  และเป็นที่น่าแปลกว่า  พอทักแม่เสร็จ  อั้นหันไปแนะนำเมียให้ครอบครัวรู้จัก  แล้วหันไปทักลุงและป้า  ซึ่งเป็นพี่น้องของพลอย  โดยไม่สนใจจะ  "อะไร"  กับคุณเปรมซึ่งเป็นพ่อเลยสักนิด  นี่ถ้าเราเป็นคุณเปรมเราคงจะคิด  "แล้วชั้นล่ะ???"
       แต่คุณเปรมตัวจริงนั้นคงไม่คิดอะไร  เพราะไม่ได้สนิทอะไรกับลูกตัวเองเท่าใดนัก  ลูกพลอยติดแม่ทุกคนแหละเอาจริงๆ  เพราะตอนเด็กๆแม่อยู่ด้วยตลอด

       และหากอ่านจนจบจะรู้ว่า  สุดท้ายแล้ว  อั้นคือคนที่เป็นหลักให้พลอยได้พึ่งมากที่สุดในบั้นปลายชีวิต  เพราะประไพแต่งงานออกเรือนไป  อ้นเองพอพ้นโทษก็เลือกจะบวชไม่สึก  ส่วนอ๊อด....ก็ป่วยตายไปเสียก่อน        

      อีกฉากนึงที่จำได้ตอนอ่าน(ถ้าจำไม่ผิดนะ)  คือฉากซึ่งพลอยป่วยเป็นโรคหัวใจแต่หายามาไม่ได้เพราะช่วงสงครามโลกข้าวยากหมากแพง  แล้วอั้นจะพยายามหายามาให้พลอยให้ได้  พลอยตอบกลับไปประมาณว่า  "ไม่เป็นไร  แม่แก่แล้ว  ไม่ต้องซื้อยาหรอก  เก็บเงินไว้เถอะ"  อั้นได้ฟังก็พูดว่า  "คุณแม่"  แล้วกอดพลอยร้องไห้...


       อั้นคือตัวละครที่น่าหมั่นไส้มาก  ด้วยความคิดความอ่านที่ผิดแผกแตกต่าง  ด้วยกริยาอาการที่ขวางหูขวางตา   และสิ่งหนึ่งที่ทำให้อั้นถูกเกลียดคือ  อั้นดันมีเรื่องกับอ้น  โดยเฉพาะช่วงเปลี่ยนแปลงการปกครองที่อั้นตอกหน้าอ้นไปว่า  "จะคบกันหรือไม่คบกันก็ตามใจ  ยังไงพี่อ้นก็ไม่ใช่ลูกคุณแม่"  อัตราการเกลียดพุ่งกระฉูดแน่  หุหุ  และหากเราเดาไม่ผิด  คือผู้เสพเรื่องนี้ชอบอ้นและมีแนวโน้มจะเข้าข้างอ้น  ไม่ต้องเดาก็รู้ว่าอั้นจะโดนเกลียดมากขึ้นขนาดไหนเมื่อฉากนั้นมาถึง

       แต่เรายังรู้สึกเสมอว่า  อั้นไม่ใช่คนเลว  เพราะเราไม่คิดว่าคนเลวคนไหนจะคิดถึงชาติได้ขนาดนั้น  และเราก็ไม่เชื่อว่า  คนเลวบริสุทธิ์คนไหนจะรักและกตัญญูต่อครอบครัวได้ขนาดที่อั้นทำ


       เราว่า...จริงๆแล้วเรื่องนี้สะท้อนความจริงได้ดีอย่างหนึ่งคือ  ไม่มีใครที่ดีหรือเลวไปเสียหมด



       นี่คือจุดเด่นอย่างหนึ่งของเรื่องสี่แผ่นดิน  ที่ใช้การดำเนินชีวิตของคนๆหนึ่งในการเล่าเรื่อง  ผ่านความเรียบง่าย  ไม่มีความเป็นที่สุด  คนที่เลวที่สุดในเรื่องแทบจะไม่มี(ส่วนคนดีที่สุดในเรื่องเห็นจะเป็นแม่พลอยนี่เอง  และดูเหมือนจะดีเกินไปด้วย)  ดูเหมือนทุกคนจะมีเหตุผลของตัวเองในการทำสิ่งต่างๆ  ไม่มีตบตี  ไม่มีแย่งผู้ชาย  ไม่มี...เอ่อ...เลิฟซีน  อะไรแบบนี้ละครสมัยนี้มี

       แต่ความเรียบง่ายที่สอดแทรกเกร็ดความรู้ทางประวัติศาสตร์  ขนบธรรมเนียมและวัฒนธรรมไทยนี่เอง  ที่เป็นเสน่ห์และชวนให้ติดตามได้เรื่อยๆ  แม้จะไม่ถึงกับชอบมาก  แต่ดูได้ไม่เบื่อเลย


       เป็นนวนิยายน้ำดีอีกเรื่องหนึ่ง  ที่ควรค่าแก่การอนุรักษ์อย่างยิ่ง